Yapı Elemanlarının Civata İle Bağlanması

Yapı elemanlarının bağlanması inşaat mühendisliğinin alanına girmekle birlikte burada çok önemli bazı hususlara işaret etmeden geçemeyeceğim.

Yapı elemanlarının bağlanmasında yüksek mukavemetli ve korozyona dayanıklı ön gerilimli cıvatalar kullanılarak eksenel ve kesme yönündeki kuvvetlerin karşılanması sağlanabilir. Zira eksenel yöndeki gerilimin bağlanan yüzeylerde oluşturduğu basınç ile sağlanan sürtünme kuvveti elemanların kesme yönünde kaymasını önleyerek uygun bir bağlantı için yeterli olur.

Yapı elemanlarının bağlanmasında ön gerilimli civatalar daha önceleri kullanılmakta olan sıcak perçinlere göre 40 ila 55 % arasında daha fazla emniyetli bağlanma sağlayabilmektedirler. Kuvvet yönlerinin değişebileceği, darbe ve titreşime maruz kalabilecek yapı elemanlarında yüksek ön gerilimli civataların kullanılması şarttır.

Ön gerilimli civatalar ile bağlanmış elemanlarda ısı veya korozyon nedeni ile ortaya çıkabilecek gevşemelerin önüne geçilmesi sağlanır. Bu tip yerlerde gevşemeyi önlemek için ön gerilimli cıvataların akma sınırına kadar gerdirilmiş olması gerekmektedir. Eğer ön gerilmeli civatalar akma sınırına kadar gerdirilmez ise kısa zaman içinde gevşemelerin ortaya çıkması kaçınılmaz olur. Civataların akma sınırları cıvata sağlayıcısından temin edilecek tablolardan bulunur.

Çelik yapılarda kullanılan civataların gevşemesini önleyecek diğer husus ise cıvataların uygun sıkma aparatları kullanılarak sıkılmasıdır. Hava darbeli tabancalar ile yapılan sıkmalarda sıkma tork değeri belirsizdir. Çelik yapıların cıvata bağlantılarında mutlaka sıkma torku ayarlanabilen tabancalar kullanılmalıdır.

Gevşemeyi önleyecek diğer hususlar ise bağlantı yüzeylerinin temiz olması, paslı olmaması, kaynak veya kesme çapağı bulunmaması, yağsız, kuru olmasıdır. Çok kirli, paslı, pürüzlü yüzeylerde gerekiyorsa kumlama yapılmalıdır. Bağlanacak yüzeyler ile ilgili diğer önemli hususlar ise yüzeylerin boyasız olmaları ve galvanizlenmiş yüzey olmaması gereğidir.

Yapı çeliklerinde aynı sırada birden fazla cıvata varsa önce ortadakiler en sonda yandakiler sıkılır. İlk turda sıkma değerinin 60%'ı uygulanır, son turda sıkma değeri 100% tamamlanır.